Wat zijn sojabonen?
Soja is een plant uit de familie van de vlinderbloemigen waartoe ook de meer bekende gewassen als erwt, boon en lupine behoren. Soja vormt peulen aan de plant met daarin kleine boontjes, de sojaboon. Het eiwitgehalte van deze bonen bedraagt tussen de 35 en 40% en dat is hoog. De kwaliteit van het eiwit is hoogwaardig. Daarnaast bevat de sojaboon ook nog olie (15-20%) die geschikt is voor diverse toepassingen. Na de winning van de olie uit de boon blijft er nog een zeer eiwitrijke pulp over dat wordt gebruikt in veevoeders (Bron 1).

Soja wordt veel verbouwd in tropische en subtropische landen maar kan ook in Nederland verbouwd worden. Er zijn verschillende rassen bekend waarvan er ook in Nederland enkele zijn gekweekt. Dat noem je veredeling. Dat moet men niet verwarren met genetisch gemanipuleerd (GMO: Genetically Modified Organism). Genetisch gemanipuleerde soja wordt in een laboratorium ontwikkelt door bepaalde genen uit de cellen te halen en te vervangen door genen van een bacterie of een andere plantensoort. Veredelen gaat door middel van actieve bestuiving van bloemen of door zaden te gebruiken van een plant die bepaalde gunstige eigenschappen bleek te hebben (Bron 2).

Soja is gevoelig voor vorst en kan daarom in Nederland in de buitenlucht alleen in vorstvrije maanden opgekweekt worden.

Waar wordt soja voor gebruikt?
Soja wordt heel veel gebruikt in de voedings- en diervoedingsindustrie. Mensen krijgen dus niet alleen soja binnen door producten te eten als vleesvervangers of Tofu, maar ook indirect omdat het vee, maar ook kweekvis veel soja te eten krijgt. Soja zit ook in koekjes in deegwaren en vleesproducten.

Fyto-oestrogenen
Isoflavonen, ook wel fyto-oestrogenen of plant-oestrogenen genoemd komen veel voor in soja. Omdat de plant-oestrogenen in soja nogal lijken op het menselijke oestrogeen, bestond er zorg dat het menselijk lichaam het onderscheid niet zou kunnen maken tussen deze twee stoffen. Uit onderzoek door gezaghebbende organisaties blijkt dat er bij normale inname van soja geen gezondheidsrisico bestaat. Dit is in lijn met de bevinding dat in Azië en Zuid-Amerika volwassenen en kinderen veel sojaproducten consumeren zonder gevolgen voor de gezondheid (Bron 3).

Enzymremmers
Enzymremmers uit soja worden soms genoemd als een reden waarom soja ongezond zou zijn. Voorbeelden van enzymremmers in soja zijn bijvoorbeeld de enzymremmers fytinezuur, anti-amylase en anti-trypsine. Deze stoffen zorgen voor een verminderde opname van bepaalde voedingsstoffen (Bron 4). Alleen zit in vrijwel alles wat we eten enzymremmers, dus het is onmogelijk om enzymremmers te vermijden. De werking van enzymremmers is zo zwak dat je nog steeds meer dan genoeg voedingsstoffen kunt opnemen om gezond te blijven (Bron 5). Ook wordt de invloed van enzymremmers nog extra verminderd als ze eerst verhit worden, zoals bij het koken van eten. Er is niet wetenschappelijk bewezen dat de enzymremmers in soja anders of erger zijn dan die in ander voedsel (Bron 6). Enzymremmers kunnen ook gezond en nuttig zijn.

Saponines
Daarnaast wijzen sommige blogs op zogenaamde gevaarlijke ‘saponines’. Saponines zitten in veel verschillende groentes (Bron 7). Het is niet wetenschappelijk bewezen dat saponines in soja schadelijk zijn (Bron 8).

Goitrogenen
Een laatste reden waarom er twijfels zijn over de gezondheid van soja is omdat er goitrogenen in zitten die tot schildklierproblemen zouden kunnen leiden. Er is alleen niet wetenschappelijk bewezen dat goitrogenen slecht zijn voor mensen met een gezonde schildklier (Bron 9). Alleen mensen die al een schildklierafwijking hebben wordt aangeraden om weinig goitrogenen te eten. Een beetje soja is geen probleem, maar als mensen met een vertraagde schildklier teveel goitrogenen binnenkrijgen, vooral vrij snel na het innemen van hun medicatie, dan kan dat problemen veroorzaken in combinatie met deze medicatie. Ook mensen met een jodiumtekort wordt aangeraden om niet te veel goitrogenen te consumeren. Goitrogenen komen overigens niet alleen voor in soja, maar ook in ander voedsel, zoals aardbeien, broccoli en spruitjes (Bron 10).

Hemagglutinine
Het enige ongezonde in soja en andere soorten bonen is hemagglutinine. Deze stof zorgt voor het samenklonteren van rode bloedcellen en bij te veel hiervan krijg je last van voedselvergiftiging (misselijkheid, overgeven, diarree). Maar hemagglutinine zit alleen in de ongekookte bonen, dus door ze gewoon te koken gaat de hemagglutinine eruit en zijn bonen, inclusief sojabonen, gezond om te eten (Bron 11).

Literatuur
Bron 1: https://www.wur.nl/nl/artikel/Hoe-teel-je-soja-in-Nederland.htm

Bron 2: https://en.wikipedia.org/wiki/Genetically_modified_organism#Production

Bron 3: https://www.npostart.nl/hoe-gezond-is-soja/02-03-2015/POMS_AT_803309

Bron 4: https://en.wikipedia.org/wiki/Enzyme_inhibitor

Bron 5: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20150600

Bron 6: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12381157/

Bron 7: Hostettmann, K. & A. Marston, 1995. Saponins. Cambridge: Cambridge University Press.

Bron 8: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3389550/

Bron 9: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16571087

Bron 10: https://nutritionfacts.org/questions/can-soy-suppress-the-thyroid/

Bron 11: https://www.thoughtco.com/food-poisoning-from-beans-3975994