Adriaan Straathof, in 1955 geboren te Mijdrecht, groeide op in Vrouwenakker bij Schiphol. Als 16-jarige besloot Adriaan van school te gaan om voor zijn vader op de boerderij te gaan werken, een gemengd bedrijf met varkens, koeien en akkerbouw. Met een broer begon hij in 1973 een boerderij met 150 zeugen, die biggen wierpen voor andere varkenshouders. In 1995 stortte zijn broer zich op koeien, Adriaan ging verder met varkens, als eerste in Erichem. ^1 2 3

In het Gelderse Erichem, nabij Buren, stond sinds eind jaren zeventig een legbatterij voor 50.000 kippen. In 1995 nam Straathof de boel over, inclusief de stankrechten, en in 1996 krijgt hij een milieuvergunning om 14.000 varkens te mogen houden in wat De Knorhof gaat heten. Omwonenden klagen vanaf het begin over stankoverlast. Er ontstaat juridisch getouwtrek over de vergunning, en vooral de niet vergunde brijvoerinstallatie, silo’s, mestopslag en zeugenuitloop.

De gemeente beschuldigt Straathof ervan meer varkens te houden dan toegestaan en haalt in juli 2001 met behulp van een politiemacht 328 boventallige varkens weg en gooit Straathof op last van de burgemeester een nacht in de cel. Daarna ontbrandt een lang juridisch gevecht over de milieuvergunning en de vraag hoeveel varkens De Knorhof mag houden. In februari 2004 probeert de gemeente nogmaals varkens af te voeren. Straathof heeft ze echter ’s nachts illegaal verplaatst. ⁴

In 2005 wint Straathof de laatste slag en de gemeente bindt in. Het bedrijf kreeg zijn vergunningen. In 2005 berekenden de gemeente Buren en de provincie Gelderland dat er al meer dan een miljoen euro aan gemeenschapsgeld aan procedures rond De Knorhof was uitgegeven. De Knorhof groeit naar 20.000 varkens, die in juli 2017 allemaal de dood vinden bij een stalbrand. ⁵

Straathof heeft al snel meerdere varkensbedrijven in Nederland en één in België. Overal waar hij gaat zijn er conflicten met toezichthouders, gemeenten, provincies, buren, dierenactivisten en politici. Vooral vanwege stank en overlast van varkens-, voer-, mesttransporten. Voor omwonende hangt hun levenskwaliteit vaak af van de richting waaruit de wind waait.

Hij overlegt niet, maar procedeert en rekt die procedures, waardoor de juridische kosten voor gemeentes oplopen en waarvoor de gemeenschap uiteindelijk opdraait. Hij lijkt de grenzen van wettelijke voorschriften met betrekking tot het milieu, stalbezetting, bouwvergunningen en dierenwelzijn systematisch te verkennen om ze vervolgens te overtreden.

Rond de millenniumwisseling breidt Straathof zijn werkterrein naar Duitsland uit. In het oosten van dat land staan veel voormalige staatsbedrijven te koop, spotgoedkoop na de val van de muur. Ooit werden ze gebouwd in de DDR tijd, met een tot dan toe in Europa ongekende omvang, om gecentraliseerd dierlijk voedsel te produceren voor de arbeiders en boeren van de communistische heilstaat. Vaak zijn de kopers Nederlandse investeerders, omdat in Nederland uitbreiding van de vee-industrie steeds meer wordt bevroren om omwonende en het milieu te ontlasten. In 2003 neemt Straathof zijn eerste Duitse stal in gebruik. 10 Jaar later bezit hij 10 mega-stallen bij de oosterburen.

De Duitse politici zijn in het begin blij met Nederlandse investeerders in het praktisch failliete oosten van Duitsland. Dan keert het tij. De Duitsers zien de intocht van Nederlandse veemiljonairs al snel als een invasie begeleidt door stank en transportoverlast. Het regent klachten en bij inspecties komen vele misstanden boven water. Straathof, echter, negeert de publieke opinie en het Duitse gezag, waarschijnlijk zijn grootste blunder. Straathof krijgt de naam ‘Der Schweinebaron’.

Op alle locaties zijn problemen. In Binde in Saksen-Anhalt zijn stallen gebouwd zonder bouwvergunning en is er ook een vervolging vanwege vermeende overbevolking. Nog in november 2012 verklaarde een woordvoerster van de lokale overheid dat binnen 20 weken de faciliteit gesloten zou worden. Als eerst mochten geen zeugen meer bevrucht worden en door verkoop of herhuisvesting van de 30.000 varkens zou de faciliteit geleidelijk geleegd worden. Maar het loopt anders. De maatregelen worden niet uitgevoerd en in januari 2013 werd bekend dat de overheid de illegale bouwwerken gelegaliseerd had.

In 2011 bouwt Straathof aan de grootste varkensfokkerij in Europa in Alt Tellin, Mecklenburg-Vorpommern, waar jaarlijks 250.000 biggen moeten worden ‘geproduceerd’. Daarvoor moeten wel nieuwe mestfaciliteiten in het gebied worden gerealiseerd.

In November van dat jaar komt actualiteitenprogramma Brandpunt bij Straathof in Duitsland op bezoek. Onbewogen bekijkt Straathof de beelden van dode biggetjes die een moedervarken omringen, uitglijdend over de bloederige massa van een placenta. De beelden zijn gemaakt in een van Straatshof’s varkensstallen in Duitsland. Als de interviewer zegt dat hem de lust vergaat om na het zien van de beelden een schnitzel te eten, zegt Straathof: “Ja, maar dan heb je waarschijnlijk zelf een probleem.” Hij geeft min of meer toe dat dit de realiteit van het systeem is. ⁶

Volgens ARIWA lopen er in 2015 in Mecklenburg-Vorpommern, waar Straathof Holding drie varkensfabrieken exploiteert (Alt Tellin in de buurt van Greifswald, Medow en Fahrbinde ten zuiden van Schwerin), boetes van 1500 euro per bedrijf per dag, omdat de wettelijke vereisten die gesteld zijn om het dierenwelzijn te waarborgen nog niet zijn geïmplementeerd. Alleen al in deze drie installaties zijn bij de ongeveer 200 overheidsinspecties in de acht voorafgaande jaren ten minste 185 overtredingen geconstateerd: vervalsing van gedocumenteerde aantallen varkens, overbevolking, vroegtijdige ingebruikname van een stal, overtreding van dierenwelzijn en emmissie regels. Hiervoor moest in totaal ongeveer 163.000 euro boete betaald worden. ⁷

In maart 2014 vindt een grootschalige politieoverval plaats op een van de grootste Duitse biggen fokkerijen, ten noordoosten van Magdeburg nabij het dorp Gladau, gemeente Genthin. Er waren daar al eerder problemen; zo zou Straathof er niet de toegestane 33.000, maar 52.000 varkens houden. Drie dagen lang werd het bedrijf doorzocht door tientallen agenten, dierenartsen en andere veterinaire specialisten.

Het weekblad Stern kreeg beelden in handen die de politie maakte tijdens de inval. ⁸In een afvalbak ligt een biggetje dat nog steeds ademt. Een medewerker pakt het dier bij het achterlijf en slaat het meerdere keren met de kop tegen de rand van een stalafscheiding. Honderden dieren in de faciliteit zijn ziek of gewond. In meer dan 250 stalkooien hebben biggen ernstige huidaandoeningen. De Duitse justitie stelt onder meer dat de varkens op het bedrijf te lijden hadden onder ondraaglijke pijn. Hun verwondingen werden niet behandeld en ze zouden zonder reden antibiotica krijgen toegediend en zomaar worden gedood.

Het verzamelde materiaal vormt in November 2014 de basis voor een beroepsverbod. Steffen Burchhart, de sociaal-democratische landraad van district Jerichower Land, legt Straathof een houd- en verzorgingsverbod op wegens systematische dierenmishandeling. Het was het eerste verbod van deze aard in de Bondsrepubliek.

In januari 2015 bevelen de autoriteiten van Jerichower Land de sluiting van de Straathof-fabriek in Gladau tegen het einde van augustus 2015. ⁹

De advocaten van Straathof tekenen direct bezwaar aan tegen het verbod en Straathof mocht in afwachting van de uitspraak varkens blijven houden. In april 2015, schort het hoger regionaal bestuursgerechtshof van Saksen-Anhalt het vee-houdverbod tegen Straathof tijdelijk op. Het is hiermee niet van de baan maar wel staat de implementatie in de wacht.

In December 2014, onderzoekt het Landratsamt Donau-Ries of Straathof’s houdverbod ook voor de Beierse mega-stal ‘Reichertsweiler Hof’, beheert door Straathof-Strehle GmbH, moet gelden, waar zo’n 11.000 varkens – 2500 moederdieren en 8.000 biggen – gehouden mogen worden. ¹⁰

In juni 2015 voerde de politie op twee varkensfokkerijen van Straathof-Strehle GmbH bij Tapfheim en Amerdingen in Donau-Ries grootschalige inspecties uit. Er waren ongeveer 100 mensen bij betrokken, waaronder 15 dierenartsen en gezondheidsfunctionarissen. Volgens de Süddeutsche Zeitung worden vier mannen in de leeftijd van 38 tot 60 jaar van het ‘Reichertsweiler Hof’, de grootste varkensfokkerij in Zwaben, beschuldigd van dierenmishandeling. Men stelde ook vast dat er overtredingen waren van de dierenwelzijnswet en hygiënevoorschriften.

Straathof had reeds voor de controle ontslag genomen als directielid van Straathof-Strehle GmbH en daarom konden de twee Zwabische bedrijven aanvankelijk zonder problemen doorgaan onder een soort stroman-constructie.

Op 30 september 2015 brengt de Duitse dierenrechten organisatie Animal Rights Watch (ARIWA) nieuwe beelden naar buiten opgenomen in de varkensfabrieken van Straathof in Alt Tellin (Mecklenburg-Vorpommern) en Badingen-Osterne (Brandenburg) en Drebkau (Brandenburg) via de zender 3sat. Ze tonen de “alledaagse waanzin” in de dierenindustrie. Zeugen roerloos opgesloten in kratten, open wonden, navelbreuken, aangebeten oren, massa’s maden en andere onhygiënische omstandigheden; dierenmishandeling als onderdeel van het systeem. ¹¹

De agrarische woordvoerder van de Groenen in de deelstaat Saksen-Anhalt, Dorothea Frederking, ziet in de schokkende beelden een bewijs dat het persoonlijke houdverbod tegen Straathof terecht is en eist onmiddellijke implementatie. ¹²

In november 2015 besliste de Hogere Administratieve Rechtbank Magdeburg dat de wettelijk voorgeschreven kooien voor zeugen te klein zijn, na controles bij de stallen van Straathof in het district Jerichower Land. De rechtbank baseerde zich op § 24 Abs.4 Nr. 2 TierSchNutztV (Tierschutz-Nutztierhaltungsverordnung), volgens welke alle bezette kooien zo ontworpen moeten zijn dat elk varken ongehinderd kan opstaan, gestrekt kan liggen en in zijwaartse positie de ledematen kunnen uitstrekken. ¹³

Op maandag 4 juli bevestigde de Administratieve Rechtbank van Magdeburg het verbod om varkens te houden en te verzorgen tegen de “varkensbaron” en bij besluit van 4 november 2016 verwierp de 3e Senaat van de Hogere Administratieve Rechtbank van Saksen-Anhalt het verzoek van Straathof om in beroep te gaan tegen het vonnis van de Administratieve Rechtbank in Magdeburg. Het veeverbod was nu volledig geldig en onbetwistbaar en moest in alle staten worden toegepast. ^14 15

Het oordeel was vooral gebaseerd op het feit dat dieren niet voldoende verzorgd werden met als resultaat talrijke onvoldoende- of niet-behandelde verwondingen en ziekten. Deze werden in wezen veroorzaakt door huisvestingsomstandigheden, die in strijd met het dierenwelzijn waren. Verder noemt de rechtbank in de onderbouwing het buitensporig lang, illegaal verblijf in kooien, te smalle en te korte kooien voor de zeugen, en dierenwelzijn onwaardige omgang met overtollige biggen. Een dierenartsbehandeling van dergelijke biggen bestond niet, met uitzondering van een instructie van Straathof om dieren te doden die niet binnen een week in de “ziekenboeg” herstelden.

De rechtbank was van oordeel dat Straathof moet worden beschouwd als de verantwoordelijke veehouder. Het district ging er terecht vanuit dat de in art. 12 en 14 van de Grondwet (vrijheid van beroep en garantie van eigendom) vastgelegde fundamentele rechten van de eiser minder belangrijk zijn dan het belang van dierenwelzijn (art. 20a Grondwet).

Adriaan Straathof nam in stappen afstand van zijn bedrijf. Hij neemt ontslag als bestuurder. Straathof Holding GMBH heet sinds 2015 LFD Holding (Landwirtschaftliche Ferkelzucht Deutschland). De overheid dwingt hem de zeggenschap over zijn elf bedrijven uit handen te geven en onder te brengen in een zogenoemde Treuhänder (Duits voor curator). De naamsverandering van de Duitse varkensbedrijven ging daarom gepaard met de overdracht van de aandelen aan twee curatoren. Curator Christian Graf Brockdorff bezit 95% van de aandelen en het restant is in handen van Schultze & Braun.

Straathof is op papier niet langer een varkensfokker, maar ondertussen blijven zijn ‘voormalige’ boerderijen dieren ‘produceren’. De twee curatoren die sindsdien het bewind over het consortium voeren, mogen contractueel alleen handelingen verrichten die in het belang zijn van ‘treugeber’ Straathof. Deze constructie wordt vaak gebruikt als iemand zijn zakelijke betrokkenheid bij een vennootschap wil verhullen. Pogingen van Duitse politici het contract openbaar te krijgen, zijn mislukt. De dagelijkse leiding van het Duitse Straathof-imperium ging over in handen van Jörn Göbert en Heidrun Spengler. Zij is de rechterhand van Straathof in Duitsland en werkte al voor hem vóór de aandelenoverdracht.

De curatoren mogen dus alleen zakelijke verbintenissen aangaan die in het belang zijn van Straathof. Via de directie, Spengler en Göbert, bepaalt Straathof wat intern op zijn bedrijven gebeurt en zijn dochter en schoonzoon werken ook gewoon bij de Duitse bedrijven. Straathof zelf woont nog in Duitsland en verdeelt officieel zijn aandacht tussen Nederland, waar hij in de weekenden komt, en Hongarije, waar hij dan inmiddels acht bedrijven heeft.

Jörn-Fredrik Göbert stoomt ondertussen het bedrijf klaar voor de verkoop. Eind 2017 zijn de modificaties en investeringen klaar en de verwachting is dat het bedrijf in 2019 in andere handen zal zijn. In de elf bedrijven is € 25 miljoen gestoken om inspecties met betrekking tot dierenwelzijn en milieu door te komen. In onderhoud is € 12 miljoen gaan zitten. De koopprijs? Meer dan 100 miljoen euro.

De uiteindelijke koper van LFD krijgt elf bedrijven in zes verschillende Duitse deelstaten met 55.000 vergunde zeugenplaatsen voor zijn geld. Daarnaast koopt hij 250.000 biggenopfokplaatsen en negen biogasinstallaties met een gezamenlijke capaciteit van 7 megawatt. Tevens zijn er 14.000 opfokplaatsen voor zeugen en 15.000 vleesvarkensplaatsen. De verkoop en transport van de biggen doet LFD ook in eigen beheer. ¹⁸

LFD heeft intussen evenmin een onbevlekt blazoen. In april 2017 komen bij een stalbrand in het gehucht Demsin driehonderd varkens door verstikking of verbranding om het leven.

In Nederland legt de NVWA Straathof tussen 2012 en 2014 geldstraffen op van in totaal 200 duizend euro. Dit “vanwege ernstige overtredingen met soms ernstig verminderd dierenwelzijn tot gevolg”, schrijft toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma in 2015 aan de Tweede Kamer. Vaak ging het om te krappe ruimtes voor de dieren, blijkt uit brieven van de staatssecretarissen Dijksma en Van Dam aan de Kamer. Dijksma noemde de mate van overtredingen zorgwekkend. ¹⁹

De Nederlandse autoriteiten vorderen ook 111 duizend euro aan ‘wederrechtelijk verkregen voordeel’ – geld verdiend met onwettige activiteiten.

Uit de beelden die Animal Rights in het vroege voorjaar van 2016 in De Knorhof in Erichem maakte blijkt dat de boetes geen effect hebben gehad. De stal is slecht onderhouden. Een zeug stond in een straal water vanwege een kapotte waterleiding. Omdat zij opgesloten zat tussen stangen kon ze letterlijk geen kant op. De andere zeugen hadden hierdoor geen water tot hun beschikking. De beelden toonden ook de lijdensweg van een verzwakt, afgedankt biggetje die naar adem hapt terwijl hij of zij bovenop haar dode soortgenoten in een kruiwagen ligt, wachtend op de dood. ²⁰

Ondanks dit alles kan Straathof gewoon door ‘boeren’.

De reputatie van de ‘varkensbaron’, waaronder zijn beroepsverbod in Duitsland, wil het Overijsselse provinciebestuur niet meewegen in de beoordeling van Straathof’s uitbreidingsplannen in Mariënheem. In juli 2017 verklaart ook staatssecretaris Martijn van Dam in reactie op vragen van de PvdA dat het Duitse beroepsverbod geen invloed heeft op de activiteiten van de ondernemer in Nederland. ²¹

Op donderdag 27 juli 2017, komen in het Gelderse Erichem twintigduizend varkens om tijdens een grote brand. Ontstaan in een stal achter het woonhuis, verplaatste de brand zich via niet-geïmpregneerde isolatiepanelen razendsnel door alle stallen. Binnen een half uur was het vuur verspreid door het hele complex. Er zijn niet eerder in Nederland zoveel varkens omgekomen bij één brand. ^22 23

Straathof maakt al snel zijn intentie om te herbouwen duidelijk. Op 30 jan 2018 wordt dit besproken in een raadsvergadering in Maurik. Er zijn veel tegenstanders aanwezig, waaronder Animal Rights. ²⁴

Eind juni 2018, laat Adriaan Straathof weten dat de nieuwe Knorhof 3,7 hectare moet meten. De oude stal was 1,8 hectare groot. De aandacht komt volgens woordvoerder Voerman te liggen bij 5.000 fokzeugen en hun biggen. Er komt meer ruimte voor de dieren en brandgangen tussen de compartimenten. De bebouwing wordt op sommige plaatsen tot 15 meter hoog. Een fors grotere stal is volgens Straathof nodig om aan de veiligheidseisen te voldoen. ²⁵

Sebava BV, zoals het concern van Straathof inmiddels heet, belooft medio September 2018 een informatie avond over de herbouw te zullen houden. ²⁶ Dat wordt uiteindelijk 15 oktober. ²⁷

In Nederland heeft Straathof nu zes bedrijven met straks meer dan 70.000 varkens: Koningsbosch, Erichem-Buren, Hoeven, Creil, Lierop-Someren en Mariënheem-Raalte. De dagelijkse leiding daarover ligt bij zijn zoon Bas.

Straathof had ook in Saksen Anhalt zes bedrijven. In al die zes bedrijven werden systematisch overtredingen van de regels vastgesteld. Het gebeurde niet in één bedrijf, maar overal en dat had te maken met de persoon Straathof en zijn beroepsopvatting. Voor hem draait alles om geld. De ervaringen uit Duitsland zijn direct te vertalen naar Nederland en dus ook naar Hongarije. Beroepsverboden zouden dus op Europees niveau uitgesproken moeten worden. We zouden toch ook niet accepteren dat een in Duitsland uit zijn ambt gezette arts in Nederland een praktijk opzet?

Adriaan Straathof vertegenwoordigt een industrie waar niet de wet maar het recht van de sterkst – of die met het meeste geld – van toepassing is. De lokale en landelijke politiek, met een enkele uitzondering (Partij voor de Dieren), houden dit soort ondernemers de hand boven het hoofd.

Natuurlijk was iedereen blij met het varken-houdverbod voor Straathof, maar hoeveel varkenslevens zijn hierdoor uiteindelijk gered? De bedrijven draaien uiteindelijk merendeels gewoon door. Wil je werkelijk niet medeplichtig zijn aan varkensleed kies dan voor plantaardige alternatieven en strijd mee tegen uitbuiters zoals Straathof.

Op vrijdagavond 27 juli 2018 waren activisten opnieuw bij De Knorhof aan de Burensewal in Erichem. Burning Souls, Animal Rights en de Partij voor de Dieren Buren sloegen de handen ineen om een krachtig signaal af te geven. We stonden stil bij de ramp van 27 juli 2017 en protesteren tegen de plannen om Knorhof te herbouwen. ^28 29

Op 15 oktober 2018 zou Sebava omwonenden en belangstellenden uitleg geven over de herbouw plannen en de vertaling daarvan naar een omgevingsvergunning. Natuurlijk zou ook Animal Rights aanwezig zijn, maar een paar dagen voor de bijeenkomst werd deze door Straathof & Co. afgelast. Sebava heeft blijkbaar moeite met het democratisch proces en kondigde een besloten informatieavond aan. ³⁰ Begin November liet Straathof via zijn woordvoerder weten dat er helemaal geen informatieavond over de nieuwe Knorhof meer komt. Daarvoor in de plaats komt een interactieve website. ³¹

Op 18 december 2018 houdt Sebava dan toch een besloten informatieavond met de acht gezinnen die binnen een straal van 500 meter wonen en vlak daarna worden de plannen ook online geplaatst. ³²

Midden januari diende Sebava de ‘Notitie reikwijdte en detailniveau’ in. Deze omvatte het voornemen tot nieuwbouw en verandering van de varkenshouderij in Kapel-Avezaath; de eerste stap op weg naar herbouw van varkensfabriek Knorhof. Knorhof 2.0 moet plaats bieden aan 28.860 varkens, anderhalf keer zoveel als voorheen, een shift van het vetmesten van vleesvarkens, naar een vermeerderingsfabriek met vooral zeugen en biggen.

Na het verstrijken van de 6-weken inzage termijn waarin iedereen schriftelijk kon reageren op de ‘notitie’ bij de Omgevingsdienst Regio Nijmegen, diende Sebava de eerste week van maart een aanvraag in voor een omgevingsvergunning, bij de provincie Gelderland. De provincie Gelderland laat een uitgebreide Milieueffectrapportage (MER) door een Commissie MER uitvoeren voor de herbouw vanwege de grote maatschappelijke weerstand. Er wordt beweerd dat de commissie daarbij speciale aandacht zal besteden aan brandveiligheid en het dierenwelzijn. Animal Rights eist dat ook Straathof’s verleden wordt meegenomen in de herbouwplannen.